Szlak ten wykształcił się w średniowieczu i przetrwał w zasadzie bez większych zmian do dnia dzisiejszego. Przebiega on niemal przez całą Europę, kończąc się w Santiago de Compostela, miejscowości położonej w hiszpańskiej Galicii. Na rozwoju pielgrzymek na tym szlaku w znacznym stopniu zaważyła zapewne popularna w średniowieczu legenda mówiąca o widzeniu cesarza Karola Wielkiego. Miał on ujrzeć na niebie drogę z gwiazd rozpoczynającą się we Fryzji i biegnącą przez Niemcy, Włochy, Francję, Nawarrę i płn. Hiszpanię do Galicii. Papież Kalikst II ok. 1120 r. zinterpretował ową wizję cesarza jako drogę pielgrzymów wędrujących do grobu św. Jakuba w Composteli. Jednak rzeczywisty rozwój miejscowości wiązał się z kultem św. Jakuba Starszego (Większego) Apostoła, brata Jana Apostoła Ewangelisty. Wraz z Piotrem Apostołem należał on do najbliższych uczniów Jezusa. Był pierwszym męczennikiem wśród Apostołów. Według tradycji, miał nauczać na terenie Hiszpanii między 33 a 34 r., chociaż źródła tego nie potwierdzają. Według jednej z licznych legend, w swojej wędrówce misyjnej po Półwyspie Pirenejskim kierował się jako drogowskazem – Mleczną Drogą. Stąd w Hiszpanii nazywa się ją /El Caminho/de/Santiago, a popularnie – „drogą św. Jakuba”. Po męczeńskiej śmierci Apostoła przez ścięcie mieczem w Jerozolimie w 44 r., za panowania Heroda Agrypy I, uczniowie Jakuba Atanazjusz i Teodozjusz mieli przewieźć jego ciało do Hiszpanii i pochować w pobliżu miejscowości Iria Flavia (obecne El Padrón) w Galicii. Grób Świętego miał odnaleźć ok. 813 r. pustelnik Pelayo (Pelagiusz). Pewnej nocy zauważył on deszcz gwiazd spadających na górze o nazwie /Liberum/Donum. Idąc za tym śladem, znalazł marmurowy sarkofag zakopany na cmentarzu obok kościoła Najświętszej Marii Panny. Powiadomił o tym fakcie miejscowego biskupa Teodomira, który ustalił, że znajdują się w nim szczątki Świętego i dwóch jego uczniów. Wokół grobu powstała osada o nazwie Como/postolo/ („Jakub Apostoł”) lub Campus Sfe//ae („Pole Gwiazdy”), później zniekształconej na /Compostela/. Ponieważ grób św. Jakuba znaleziono na starym cmentarzu rzymskim, niektórzy autorzy nazwę tę wywodzą od łacińskiego /compositum tellus/ („cmentarz”) lub /compostela/ („pole, na którym składa się ciała zmarłych”). Św. Jakub stał się patronem królestwa Asturii i Leon, a potem całej chrześcijańskiej Hiszpanii. W Europie czczony jest przede wszystkim jako patron podróżujących. 

Pielgrzymki do grobu św. Jakuba rozpoczęły się już w IX w., ich nasilenie przypadało na stulecia XII-XIV. W XII w. aktem papieskim miejsce to uznano za jeden z trzech najważniejszych dla chrześcijan (obok Jerozolimy i Rzymu) ośrodków. W 1122 r. (według niektórych źródeł w 1119 r.) papież Kalikst II nadał Composteli prawo do roku jubileuszowego. Ma on miejsce wówczas, gdy dzień św. Jakuba (25 VII) przypada w niedzielę. Papież Aleksander III w bulli /Regis Aeterni/ z 1179 r. uczynił ten przywilej wieczystym. W 1478 r. papież Sykstus IV uznał pielgrzymkę do Composteli za równoważną z pielgrzymką do Jerozolimy. 

Pierwotny kościół wzniesiono nad relikwiami jeszcze w IX w. Został on zniszczony w 997 r. podczas najazdu na Compostelę wodza Maurów Almanzora (zachował się wówczas tylko grób Świętego). Budowę katedry rozpoczęto w 1075 r., a zakończono około 1122 r. W 900 r. przeniesiono do Composteli siedzibę biskupią z Iria. W tym samym czasie sława kultu Apostoła przekroczyła granice Hiszpanii. W kolejnych stuleciach notowano coraz więcej pielgrzymów przybywających ze wszystkich stron kontynentu. Do grobu Świętego ściągali królowie, rycerze, kupcy, duchowni, chłopi, żebracy. Spotykano pielgrzymów chorych, których wieziono lub niesiono. Wędrówka do Composteli trwała zazwyczaj kilka miesięcy, często nawet ponad rok. Droga była męcząca, a pielgrzym narażony był na wiele niebezpieczeństw. Znaczną część pątników stanowili pokutnicy, stąd wędrowców do Composteli uważano za prawdziwych pielgrzymów. W średniowieczu rejestrowano tu do 500 tys. pątników rocznie. W 1589 r., wobec groźby najazdu na Compostelę angielskiego korsarza Francisa Drake’a, relikwie Świętego zostały ukryte. Odnaleziono je kilka stuleci później, a papież Leon XIII w specjalnej bulli z 1884 r. potwierdził ich autentyczność. Ożywiło to znacznie ruch pielgrzymkowy, który w czasach nowożytnych przechodził różne fazy wzlotu, stagnacji i regresji. W czasach najnowszych ponowne „odkrycie” Composteli dokonało się za sprawą dwóch pielgrzymek Jana Pawła II: w 1982 i 1989 r. (V Światowy Dzień Młodzieży). Warto dodać, że ze względu na unikatowy charakter szlaku r. 1993 Rada Europy ogłosiła Rokiem Drogi św. Jakuba. 

Do Composteli prowadziło wiele szlaków pielgrzymkowych przecinających niemal całą średniowieczną Europę. Wędrowali nimi przede wszystkim pątnicy z Francji, Niemiec, Włoch, Holandii, Anglii i oczywiście z samej Hiszpanii (tzw. wielka droga św. Jakuba – magnum Her Sancfi Jacobi). Za rzeczywistego twórcę tego szlaku uważa się Sancho III Wielkiego (zm. 1035), króla Nawarry, wielkiego opiekuna pielgrzymów zdążających do Composteli. Szlak ten określano jako „najpiękniejszą drogę świata”. Ze względu na ówczesny poziom świadomości geograficznej przeciętnego mieszkańca Europy Compostelę wierni lokowali w swych wyobrażeniach „na krańcu świata”, gdzie „słońce co dzień umiera”. Należy pamiętać, że już od czasów rzymskich skalisty przylądek w pobliżu późniejszej Composteli nosił nazwę /Finis Ter­//m//ę/ („Koniec Ziemi”). Owo skaliste wybrzeże Galicii do dziś nazywa się przylądkiem Finisterre. Wielu średniowiecznych pielgrzymów pozostawało w okolicy Composteli w oczekiwaniu na śmierć. Na całym kontynencie opowiadano o licznych cudownych wydarzeniach mających się dziać za sprawą św. Jakuba. W formie literackiej spisano je już w XII w. w /Kodeksie Kaliksty//ńskim/ (Coc/ex /Calixtinus). 

W księdze /Liber Sancti Jacobi/ (1130-1140), zwanej też często /Kodeksem Ka­//liksty//ńskim/, część piątą stanowi swego rodzaju przewodnik turystyczny do Composteli, który umożliwia niemal wierne odtworzenie przebiegu tych szlaków, Jego autorem był prawdopodobnie francuski mnich z Poitou Aymeric Picaud. Zawarty w tym dziele opis dróg prowadzących do grobu św. Jakuba jest o tyle ważny dla dzisiejszego pielgrzyma, że niemal wszystkie szlaki funkcjonują do czasów nam współczesnych. 

Zasięg międzynarodowy miały przede wszystkim drogi lądowe „niemiecka” i „francuska” oraz szlak morski „angielski”, które na terenie Hiszpanii łączyły się ze szlakami wewnętrznymi. We Francji na przykład najważniejsze szlaki (/Cami-/no /Frances/ – „Droga Francuzów”) zaczynały się w Paryżu (zbiegały się tu szlaki morskie z Anglii i część niemieckich), Vezelay, Clermont, Le Puy-en-Velay (dochodziło tu kilka szlaków z Niemiec i ze Szwajcarii), Saint Gilles (węzeł dla szlaków niemieckich i włoskich). 

Historycy do najciekawszych zaliczają szlaki rozpoczynające się we Francji: w Tours, Le Puy, Vezelay i Arles. 

W Tours, mieście św. Marcina, rozpoczynali pielgrzymkę mieszkańcy płn. Francji oraz pątnicy z Niderlandów, Niemiec, a także z Polski, którzy szlakiem zwanym /Niederstrasse/ docierali najpierw do Paryża. Polacy wyruszali przede wszystkim z czterech miast: Gdańska, Torunia, Wrocławia i Krakowa. W Marburgu wkraczali na /Niederstrasse/, która przez Kolonię, Akwizgran, Maastricht, Amiens wiodła do stolicy Francji i dalej do Tours. Stąd szlak ten, zwany /Via Turonensis/, prowadził przez Poitiers, Bordeaux i Dax, dochodząc do miejscowości Ostabat i dalej do przełęczy Roncesvalles. 

Szlak zaczynający się w Vezelay – /Via Lemovicensis/- miał dwa warianty: biegł przez Bourges lub Nevers. Pielgrzymi udawali się z tych miast do Saint-Leonard-de-Noblat, a następnie do Perigueux, La Reole, Ostabat i dalej do przełęczy Roncesvalles. Do Ostabat dochodził kolejny szlak, /Via Podensis/, prowadzący z Le Puy-en-Velay. Był on użytkowany przede wszystkim przez mieszkańców Alzacji i Burgundii, a także przez pielgrzymów ze Szwajcarii i płd. Niemiec. 

Wreszcie ostatni z omawianych szlaków – /Via Tolosana/- prowadził przez tereny płd. Francji. Zaczynał się w Arles i biegł przez Tuluzę do Pau w Pirenejach i dalej do przełęczy Somport. Korzystali z niego zwłaszcza mieszkańcy południa Francji oraz pielgrzymi z Włoch i Półwyspu Bałkańskiego. Na szlaku tym spotykano też pątników z Niemiec i Szwajcarii, którzy docierali do Arles drogą prowadzącą z Einsiedeln przez Genewę, Chambery, Montelimar /(Oberstrasse)/. 

Pireneje pokonywano, wędrując dwiema przełęczami: szlaki /Via Turonensis, Via Lemovicensis i Via Podensis/ biegły przez przełęcz Roncesvalles (1057 m n.p.m.) do Pampeluny; ostatni szlak, /Via Tolo­//sana, /prowadził przez przełęcz Somport (1632 m n.p.m.), dochodząc do miasta Jaca. Po drugiej stronie Pirenejów szlaki francuskie łączyły się w miejscowości Puentę la Reina. Od tego też miejsca aż do Composteli prowadził jeden główny szlak, zwany Drogą św. Jakuba /(Camino del Santiago)/, /Wielką Drogą/ (Camino Grand//ę)/ lub Drogą Francuzów /(Camino Frances)/.

Do Composteli prowadziły też szlaki biegnące z innych stron kontynentu europejskiego. Historycy podkreślają, że jeszcze przed wykształceniem się głównego szlaku św. Jakuba do sanktuarium prowadziły w Hiszpanii dwie drogi, używane w stuleciach IX-XII. Były to Droga Północna (Asturia, Galicia) i Droga Pierwotna /(Camino Primitivo/ lub /Fonsagrada)/, pierwsza, którą wędrowali pielgrzymi z Oviedo. Prawdopodobnie tą drogą wędrował do Composteli Alfons II, król Asturii. Droga ta funkcjonowała mniej więcej do poł. X w., kiedy wykształcił się już Szlak Francuski. Pielgrzymi korzystali też ze szlaków morskich: szlaku Arousa (lub rzeki Ulla) i Szlaku Angielskiego. Pierwszy z nich nawiązywał przede wszystkim do hipotetycznej drogi, którą przewieziono ciało św. Jakuba z Jerozolimy do Galicii. Szlak Angielski cieszył się dużą popularnością wśród średniowiecznych pielgrzymów. Byli to zwłaszcza mieszkańcy regionów nadbałtyckich (w tym też Polacy), Skandynawii, Wysp Brytyjskich i Niderlandów. Funkcjonował zapewne od XI w. Pielgrzymi z Anglii wyruszali na ogół z małych portów północnych wzdłuż wsch. i płd. wybrzeży, następnie doliną Sommy przez Amiens lub przez Hawr i Rouen kierowali się do Paryża, stąd do Tours. Popularność Drogi Angielskiej wzrosła po wojnie stuletniej (1337-1453). Głównym portem dla pielgrzymów do Composteli stała się wówczas La Co-ruńa, ale oprócz tego funkcjonowało wiele małych portów. 

Dwie drogi prowadziły do Composteli z południa. Pierwsza to tzw. Droga Srebrna, /(Via de la Pl//ąta)/, wiodła z Andaluzji. Zaczynała się w Sewilli i Kordobie i biegła przez Meridę, Salamankę, Zamorę, Leon i Orense. W tej ostatniej miejscowości dołączał do niej szlak z Portugalii. Droga ta funkcjonowała dopiero od XVI w., kiedy Arabowie zostali już usunięci z południa Hiszpanii. 

Droga Portugalska zaczynała się prawdopodobnie w Lizbonie. Korzystali z niej zarówno Portugalczycy, jak też Hiszpanie i Włosi. Szlak ten miał wiele wariantów. Jeden prowadził przez miejscowości Sintra. Mafra, Obidos, Alcobaca i Batalha. Drugi wiódł wzdłuż rzeki Tag przez Santarem. Oba szlaki łączyły się w Coimbrze. Dalej droga prowadziła do Porto. Tu ponownie się rozdzielała: Droga Płn.-Zach. biegła wzdłuż wybrzeża atlantyckiego przez Viana do Castelo, Droga Płn. wiodła przez Barcelos, a tzw. Droga Lima – przez Bragę i Ponte de Lima. Najchętniej korzystano z tego ostatniego szlaku, jako że Bragę uznawano za religijną stolicę Portugalii. Na ostatnim odcinku wszystkie drogi łączyły się nad rzeką Minho, którą biegnie granica między Portugalią a Hiszpanią. Wędrując przez graniczne miejscowości Valenca i Tui, docierano do Pontevedry, a stamtąd poprzez Padrón do Composteli. 

Dla pełnego obrazu dodajmy, że po przybyciu do Composteli pielgrzymi odbywali jeszcze krótką wędrówkę na cypel Finisterre, do legendarnego krańca świata. Przypomnijmy, że w średniowieczu bardzo często pojawiały się pogłoski o rychłym końcu świata, stąd wielu pielgrzymów pragnęło dotrzeć do owego krańca ziemi. Droga ta, licząca około 100 km (od Composteli), zwana była Drogą Finisterre lub Drogą Uzupełniającą. Panowało powszechne przekonanie, że widoczna z Finisterre linia horyzontu jest linią dzielącą życie i śmierć, granicą między zagrożeniem a bezpieczeństwem. 

Na terenach, przez które biegły drogi pielgrzymkowe, tworzono placówki wyspecjalizowane w obsłudze pątników: obiekty noclegowe (hostales, fondas), kantory wymiany pieniędzy i towarów, punkty handlowe, szpitale. Powstawały kościoły, na ogół dużych rozmiarów, które miały pomieścić tysiące przechodzących pielgrzymów (tzw. kościoły pielgrzymkowe). Wzdłuż szlaków zlokalizowane były liczne opactwa, w których pątnicy mogli się zatrzymywać, a także skorzystać z noclegu i wyżywienia. Bezpieczeństwa pielgrzymów strzegły załogi rozmieszczonych wzdłuż szlaku zamków. Historycy są zgodni, że szlak św. Jakuba był szlakiem, wzdłuż którego rozwijała się kultura i architektura romańska. Znajdujące się na trasie klasztory przeznaczały część pomieszczeń dla pątników. Przy hospicjach lokalizowano cmentarze, na których grzebano zmarłych w drodze pielgrzymów. Wykształcił się specjalny typ miejscowości położonych na drodze św. Jakuba, o charakterystycznym układzie urbanistycznym (np. Puentę la Reina). Kult Apostoła przyczynił się do rozwoju bractw św. Jakuba. Powstawały one w miejscowościach położonych wzdłuż szlaków pielgrzymkowych i w miejscowościach, z których licznie wędrowano do grobu Świętego. W średniowieczu do najbardziej znanych należały bractwa w Barcelonie, Walencji, Paryżu, Ratyzbonie i Bolonii. Większość bractw prowadziła schroniska i szpitale dla pielgrzymów. Powstawały też bractwa rycerskie i zakony pod patronatem św. Jakuba. Bractwo rycerskie Militia Sancti Jacobi zostało zatwierdzone w 1175 r. i otrzymało przywileje papieża Aleksandra III, potwierdzone i pomnożone w czasach nowożytnych podczas kontrreformacji. 

Symbolem pielgrzymujących do Composteli była (i jest nadal) muszla św. Jakuba (concha veneranda), zdobiąca nakrycie głowy lub wierzchnie szaty. Zapewniała pielgrzymowi przyjęcie w hospicjach zakonnych i obronę w chwilach zagrożenia. Oznaczano nią także domy i obiekty religijne położone wzdłuż szlaku św. Jakuba. Od francuskiego słowa /la co//ąuille/ (muszla) wywodzi się określenie pielgrzymujących do Composteli jako „kokijardów”. W tradycji hiszpańskiej istnieje wiele przekazów nawiązujących do genezy tego symbolu jakubowych pątników. Najczęściej jednak wiąże się ją z cudem, jakiego miał dokonać Święty na rzecz pewnego księcia z rodu Pimentel, którego rumak spłoszył się i poniósł na głębię morską. Zagrożony książę wzniósł modlitwę o pomoc do św. Jakuba. Modlitwa została wysłuchana. Książę wydostał się cało na ląd, jednak jego ciało było pokryte setkami muszli. 

Pielgrzymowanie do grobu św. Jakuba w Santiago stało się od kilku lat popularne również w Polsce. Nasz kraj dołączył do grupy państw, w których reaktywowano Drogi św. Jakuba. Po wizycie Jana Pawła II w Santiago de Compostela szlak ten został ogłoszony pierwszym Europejskim Szlakiem Kulturowym w październiku 1987 r. oraz wpisany na Listę światowego dziedzictwo UNESCO w 1993 r. W ciągu ostatnich lat, dzięki zaangażowaniu szerokiej grupy duchownych osób świeckich i różnych organizacji oznakowano w Polsce ponad 1800 kilometrów odcinków Camino de Santiago. Z każdym rokiem wzrasta liczba projektów, których celem jest reaktywowanie historycznych szlaków św. Jakuba w różnych częściach naszego kraju. 

Droga św. Jakuba przeznaczona jest dla pątników indywidualnych lub małych grup, bez względu na wyznanie i narodowość, chcących doświadczyć w drodze ciszy i duchowej przemian. Biegnie ona szlakami na których znajdują się kościoły pod wezwaniem św. Jakuba. One stają się stacjami pielgrzymkowymi i miejscami modlitwy. (z LEKSYKON Szlaki Pielgrzymkowe Europy)